What is Makar Sankranti in Marathi मकर संक्रांत का साजरी केली जाते ? सनातनच्या मान्यतेनुसार, मकरसंक्रांतीच्या दिवशी भगवान सूर्य स्वतः त्यांच्या घरी जाऊन त्यांचा पुत्र शनिदेवाला भेटतात. तर दुसर्‍या मान्यतेनुसार शास्त्रानुसार मकरसंक्रांतीच्या दिवशी भगीरथमागे भगवान विष्णूच्या अंगठ्यातून देवी गंगाजी अवतरली होती.कपिल मुनींच्या आश्रमातून फिरून तिने समुद्रात जाऊन पुत्रांना मुक्त केले. भगीरथचे पूर्वज महाराज सागर यांचे.
भारत हा धर्म प्रधान देश आहे हे आपणा सर्वांना माहीत आहे. भारतीय दिनदर्शिकेत सणांची यादी भरलेली आहे कारण भारतात अनेक सण मोठ्या उत्साहाने साजरे केले जातात. त्या प्रसिद्ध भारतीय सणांपैकी एक म्हणजे ‘ मकर संक्रांती ‘. आपण सर्वजण मकर संक्रांती मोठ्या थाटामाटात साजरी करतो पण ‘मकर संक्रांती का साजरी केली जाते’ हे तुम्हाला माहीत आहे का? जर नसेल तर आजच्या पोस्टमध्ये आम्ही तुम्हाला मकर संक्रांत साजरी करण्याचे कारण सविस्तरपणे सांगणार आहोत.
भारतात विविध धर्मांबरोबरच त्यांच्या विविध श्रद्धाही आहेत. पण सर्व धर्माचे लोक सर्व सण एकत्र आणि मोठ्या उत्साहाने साजरे करतात. हे आपल्या देशाचे सौंदर्य आहे, जे आपल्याला इतरांपासून वेगळे करते. ‘ विविधतेतील एकता ही भारताची खासियत आहे ‘, असेही म्हटले आहे .
एकीकडे मकरसंक्रांतीच्या दिवशी लहान-लहान खेड्यातील मुले पतंग पकडण्यासाठी इकडे-तिकडे रस्त्यावर धावतात, तर शहरांमध्ये पतंगांच्या झुंडीने आकाश रंगलेलं दिसतं. मकर संक्रांतीला गुजरातमध्ये सर्वाधिक मान्यता आहे, परंतु जवळपास सर्वच राज्यांमध्ये हा सण मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. चला तर मग या शुभ सणामध्ये मकर संक्रांती का साजरी केली जाते याबद्दल आणखी काही माहिती मिळवूया.
मकर संक्रांती म्हणजे काय – What is Makar Sankranti in Marathi
मकर संक्रांती हा एक हिंदू सण आहे जो संपूर्णपणे सूर्य देवाला समर्पित आहे. भारतात, सुरुवातीपासून, निसर्गाला देवांचे स्थान दिले गेले आहे आणि मकर संक्रांतीचा सण देखील सूर्य देवाला समर्पित मानला जातो . हा सण वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये वेगवेगळ्या पद्धतीने साजरा केला जातो.
काही ठिकाणी जुन्या घरातील वस्तू विकल्या जातात आणि त्यांच्या जागी नवीन वस्तू खरेदी केल्या जातात, तर काही ठिकाणी मुलांना या दिवशी त्यांच्या पालकांकडून पॉकेटमनी (हाताचा खर्च) मिळतो. मात्र या उत्सवाच्या दिवशी या ठिकाणी प्रसन्न वातावरण असते. धनत्रयोदशी का साजरी केली जाते ते तुम्ही इथून वाचू शकता .
मकर संक्रांती सणाची वेगवेगळी नावे काय आहेत?
मकर संक्रांत हे शुद्ध हिंदी नाव आहे, त्यामुळे काही लोकांसाठी ते नवीन असू शकते. गुजरातमध्ये लोक मकर संक्रांतीला उत्तरायण या नावाने ओळखतात, तर राजस्थान, बिहार आणि झारखंडमध्ये याला सकरात म्हणतात. पण एक गोष्ट सर्वत्र कॉमन आहे आणि ती म्हणजे गुळ आणि तिळापासून बनवलेले लाडू. मकर संक्रांती वेगवेगळ्या राज्यांमध्ये वेगवेगळ्या पद्धतीने साजरी केली जाते, पण पतंग उडवण्याच्या बाबतीत सर्वच राज्ये त्यात पुढे असतात.
मकर संक्रांतीच्या दिवशी लोक सूर्यदेवाची पूजा करतात. काही लोक आपल्या घरात तुळशीच्या रोपाद्वारे सूर्यदेवाची पूजा करतात, तर काही तलाव, तलाव आणि नद्या पूजेसाठी शुभ मानतात. मकर संक्रांतीच्या दिवशी घरांमध्ये रंगीबेरंगी सजावट केली जाते.
मकर संक्रांतीचा आणि कुंभमेळ्याचा काय संबंध?
मकर संक्रांतीच्या वेळी 12 वर्षातून एकदा महान कुंभमेळा आयोजित केला जातो, ज्यामध्ये 5 ते 10 कोटी लोक सहभागी होतात. प्रयाग येथे गंगा आणि यमुना नद्यांच्या संगमावर प्रत्येकजण सूर्यदेवाची पूजा करतो.
ही परंपरा आदि शंकराचार्यांनी स्थापन केली. 10 कोटी लोकांच्या सहभागामुळे हा महाकुंभ मेळा जगातील सर्वात मोठा उत्सव मानला जातो. हिमालयात कठोर तपश्चर्या करणाऱ्या साधूंपासून हजारो परदेशी प्रवासी या कार्यक्रमात सहभागी होतात.
मकर संक्रांत का साजरी केली जाते?
मकर संक्रांती साजरी करण्याची अनेक कारणे वेगवेगळ्या धर्मांच्या विविध मान्यतेनुसार आहेत . परंतु मकर संक्रांती मुख्यतः दक्षिणायन ते उत्तरायण या सूर्याच्या संक्रमणाच्या शुभ मुहूर्तावर साजरी केली जाते.
भारतीय धर्मग्रंथांमध्ये असे म्हटले आहे की जेव्हा सूर्य दक्षिणायनमध्ये असतो तेव्हा ती देवतांची रात्र असते, म्हणजेच ही वेळ नकारात्मकतेचे प्रतीक असते आणि दुसरीकडे जेव्हा सूर्य उत्तरायणात असतो तेव्हा ती रात्र असते. देवांचा दिवस, आणि हा काळ अतिशय शुभ मानला जातो.
वास्तविक भारत हा उत्तर गोलार्धात स्थित आहे आणि मकर संक्रांतीच्या आधी सूर्य भारतानुसार दक्षिण गोलार्धात राहतो आणि मकर संक्रांतीच्या वेळी तो उत्तर गोलार्धात येऊ लागतो. म्हणजे भारतीय सभ्यतेनुसार या दिवसापासून उत्तरायण सुरू होते.
मकर संक्रांतीच्या दिवसापासून हिवाळा संपण्यास सुरुवात होते आणि दिवस मोठे आणि रात्र लहान होऊ लागतात, असेही मानले जाते. दुसऱ्या शब्दांत, उन्हाळा सुरू होणार आहे.
मकर संक्रांतीचे महत्त्व
कदाचित तुमच्या लक्षात आले नसेल, परंतु बहुतेक सणांमध्ये आपण अशा गोष्टी करतो ज्यामुळे पर्यावरणाची खूप हानी होते, परंतु मकर संक्रांतीची गणना अशा सणांमध्ये केली जाते ज्यामुळे पर्यावरणाची फार कमी हानी होते. दुसरीकडे, वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून, मकर संक्रांत ( हिंदीमध्ये मकर संक्रांती ) चे स्वतःचे वेगळे महत्त्व आहे.
मकर संक्रांतीच्या दिवसापासून , हिवाळा संपण्यास सुरुवात होते आणि भारतीय नद्यांमधून बाष्पीभवन प्रक्रिया सुरू होते कारण मकर संक्रांतीपासून सूर्य भारताकडे जाऊ लागतो. शास्त्रज्ञांच्या मते, नद्यांमधून बाहेर पडणारी वाफ अनेक रोग बरे करते, त्यामुळे मकर संक्रांतीच्या दिवशी नद्यांमध्ये स्नान करणे भारतीय संस्कृतीनुसार शुभ आणि शास्त्रज्ञांच्या मते शरीरासाठी फायदेशीर मानले जाते.
दुसरीकडे, जर आपण खाण्यापिण्याबद्दल बोललो, तर मकर संक्रांतीच्या दिवशी खिचडी आणि तिळाची मिठाई खाल्ली जाते, जी वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून शरीरासाठी खूप फायदेशीर आहे.
शास्त्रानुसार सूर्याचे दक्षिणायनातून उत्तरायणात जाणे शुभ असते आणि त्याच शास्त्रानुसार ते मानवी शरीरासाठी लाभदायक असते. कारण काम करण्याची क्षमता उत्तरायणात म्हणजेच उन्हाळ्यात वाढते.
मकर संक्रांत कधी साजरी केली जाते?
मकर संक्रांतीचा सण दरवर्षी जानेवारी महिन्यात साजरा केला जातो. जरी प्रामुख्याने मकर संक्रांती 14 जानेवारीलाच साजरी केली जाते, परंतु काही प्रकरणांमध्ये ती 15 जानेवारी आणि 13 जानेवारीला देखील साजरी केली जाते. 2023 मध्ये 14 जानेवारीला मकर संक्रांतीही साजरी केली जाईल .
जर आपण भारतीय सभ्यतेबद्दल बोललो तर, ज्या दिवशी सूर्य दक्षिणायनातून उत्तरायणात जातो त्या दिवशी मकर संक्रांती साजरी केली जाते. काही राज्यांमध्ये, देवतांच्या झोपेतून जागे झाल्याच्या निमित्ताने हा उत्सव साजरा केला जातो.
मकर संक्रांती 2023 च्या दिवशी शुभ वेळ (मकर संक्रांती 2023 तारीख आणि वेळ)
मकर संक्रांती दरवर्षी 14 किंवा 15 जानेवारीला साजरी केली जाते. यंदा मकर संक्रांत १५ जानेवारीला साजरी होणार आहे.
मकर संक्रांत कशी साजरी केली जाते?
मकर संक्रांती हा सण देशभरात एकाच वेळी साजरा केला जातो. पण हे साजरे करण्याच्या पद्धती सर्वत्र सारख्या नसतात. मकर संक्रांत वेगवेगळ्या ठिकाणी वेगवेगळ्या पद्धतीने साजरी केली जाते. आता जाणून घेऊया मकर संक्रांत कुठे आणि कशी साजरी केली जाते.
पंजाब आणि हरियाणामध्ये मकर संक्रांत लोहरी म्हणून साजरी केली जाते आणि या दिवशी तीळ, तांदूळ आणि गुळासह भाजलेल्या मक्याचा आगीत बळी देण्याची परंपरा आहे.
तर उत्तर प्रदेशमध्ये मकर संक्रांत हा दानाचा सण म्हणून साजरा केला जातो आणि लोक या दिवशी शक्य तितके दान करण्याचा प्रयत्न करतात.
बंगालबद्दल बोलायचे झाले तर मकर संक्रांतीच्या दिवशी तीळ दान करण्याची प्रथा प्रचलित आहे. याशिवाय बंगालमध्ये या दिवशी मोठी जत्राही भरवली जाते.
बिहारमध्ये हा सण खिचडीचा सण मानला जातो. बिहारमध्ये या दिवशी खिचडी बनवण्याची आणि कपडे दान करण्याची परंपरा आहे.
राजस्थानमध्ये हा सण सून आणि सून यांच्यातील नाते दृढ करण्यासाठी ओळखला जातो. या दिवशी सून सासूला कपडे आणि बांगड्या देतात आणि त्यांच्याकडून आशीर्वाद घेतात.
तामिळनाडूमध्ये हा सण पोंगल म्हणून ओळखला जातो आणि तो चार दिवस साजरा केला जातो.
महाराष्ट्रात या दिवशी हलवा साजरी करून त्याचे दान देण्याची परंपरा आहे. गुजरातमध्ये हा सण मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. गुजरातमध्ये या दिवशी आकाश पतंगांनी भरलेले असते. पतंगबाजी हा गुजरातमध्ये सर्वाधिक केला जातो. मकर संक्रांतीच्या दिवशी गुजरातमध्ये विविध प्रकारचे छोटे-मोठे पतंग उडवले जातात. गुजरातमध्ये या दिवशी पतंग उडवण्याबरोबरच दान आणि तिळाची मिठाईही खाल्ली जाते.
मकर संक्रांत कोणत्या देशात साजरी केली जाते?
मकर संक्रांती हा एक भारतीय सण आहे आणि तो प्रामुख्याने भारतातच साजरा केला जातो. पण संपूर्ण जगात तो भारताव्यतिरिक्त काही देशांमध्ये साजरा केला जातो.
बांगलादेशात मकरसंक्रांतीच्या दिवशी गंगेच्या घाटांवर जत्रा भरल्या जात होत्या आणि तिथे हा सण मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो.
भारत, श्रीलंका आणि नेपाळ या शेजारी राष्ट्रांमध्ये या उत्सवाचे स्वतःचे महत्त्व आहे. श्रीलंका आणि नेपाळमध्ये या सणानिमित्त शेतकरी त्यांच्या चांगल्या पिकांसाठी देवाचे आभार मानतात आणि त्यांच्या भविष्यासाठी शुभेच्छा देतात.
पाकिस्तानमध्ये मकर संक्रांतीचा सण तिरमुरी म्हणून ओळखला जातो. या दिवशी सिंधी लोक त्यांच्या पालकांना कपडे आणि मिठाई पाठवतात.
FAQs
मकर संक्रांतीच्या दिवशी कोणत्या पदार्थांचे सेवन केले जाते?
मकरसंक्रांतीच्या दिवशी तीळ आणि गुळापासून बनवलेली मिठाई देशभरात खाल्ली जाते, मग ते तिळाचे लाडू असोत की मसूर, भात आणि तूप मिसळून बनवलेली खिचडी.
मकर संक्रांतीच्या दिवशी दान करणे शुभ का मानले जाते?
या सणाबद्दल असेही सांगितले जाते की या दिवशी दान केल्याने 100 पट अधिक प्राप्त होते. या कारणास्तव लोक या दिवशी गरीब आणि गरजूंना उपयुक्त साहित्य आणि पैसे दान करतात.
मकर संक्रांतीत कोणाची पूजा केली जाते?
मकर संक्रांतीत सूर्यदेवाची पूजा केली जाते .
आज तुम्ही काय शिकलात?
आम्ही धार्मिक देशात राहत असल्याने. म्हणूनच भारतात एक ना एक सण साजरा केला जातो, अशा परिस्थितीत सर्व सणांची संपूर्ण माहिती नसणे ही एक सामान्य गोष्ट आहे. आशा आहे की मकर संक्रांत का साजरी केली जाते यावरील आजचा लेख तुम्हाला आवडला असेल.
ही पोस्ट वाचण्यापूर्वी अनेकांना ‘ मकर संक्रांती म्हणजे काय आणि मकर संक्रांत का साजरी केली जाते ‘ हे माहीत नसेल. पण आता तुम्हाला त्याबद्दल माहिती आहे. आम्ही या पोस्टमध्ये मकर संक्रांतीची जास्तीत जास्त माहिती देण्याचा प्रयत्न केला आहे, पण तरीही तुम्हाला काही प्रश्न असतील तर तुम्ही तुमचे प्रश्न आम्हाला Comment द्वारे सांगू शकता.
जर तुम्हाला या लेखाबद्दल काही शंका असतील किंवा तुम्हाला त्यात काही सुधारणा व्हाव्यात असे वाटत असेल तर त्यासाठी तुम्ही कमी टिप्पण्या लिहू शकता. जर तुम्हाला मकर संक्रांतीच्या महत्त्वाबद्दलची ही पोस्ट आवडली असेल किंवा काही शिकायला मिळाले असेल, तर कृपया ही पोस्ट फेसबुक, ट्विटर आणि इतर सोशल मीडिया साइटवर शेअर करा.
Also read:-
